73 proc. Polaków o przewadze demokracji nad innymi formami rządów

"W porównaniu z poprzednim badaniem z kwietnia 2019 roku poczucie wyższości demokracji wzmocniło się, zbliżając się do rekordowo prodemokratycznych odczytów z 2018 roku" – czytamy w opisie wyników badania.

W kwietniu 2019 r. o tym, że demokracja ma przewagę nad innymi formami rządów przekonanych było 71 proc. badanych, a przeciwnego zdania było 15 proc. W maju 2018 r. o przewadze demokracji przekonanych było 76 proc., przeciwne zdanie miało 12 proc.

CBOS zapytał też w lipcu respondentów, czy przywiązują wagę do formy sprawowania rządów. Badanie pokazało, że dla 64 proc. istotne jest, czy rządy są demokratyczne, czy niedemokratyczne. Dla 24 proc. uczestników badania nie jest to ważne.

Jak informuje CBOS, na podstawie zadanych respondentom pytań konstruowany jest wskaźnik stosunku do demokracji.

"Demokratami określamy osoby deklarujące, że demokracja jest najlepszym sposobem rządzenia, a jednocześnie twierdzące, że forma rządów (demokratyczna bądź niedemokratyczna) nie jest im obojętna. Taka postawa charakteryzuje obecnie 53 proc. badanych. Od rekordowego 2018 roku, kiedy wskaźnik ten wynosił 56 proc., mamy do czynienia z jego niewielkim spadkiem. Wciąż jednak są to najwyższe wartości w skali prowadzonych od 1992 roku pomiarów" – podaje CBOS.

"Osoby, dla których demokracja jest najlepszą formą rządów, a przy tym deklarujące swą obojętność wobec sposobu, w jaki rząd sprawuje władzę (demokratyczny czy niedemokratyczny), nazywamy demokratami obojętnymi. Obecnie do tej grupy można zaliczyć 17 proc. badanych, o punkt procentowy więcej niż w 2019 roku. Ogółem jednak liczebność tej grupy od kilku lat utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie" – czytamy.

"Grupa niedemokratów, a więc osób, które nie zgadzają się z twierdzeniem o wyższości demokracji, stanowi 30 proc. respondentów. Choć jeszcze w 2018 roku postawy niedemokratyczne wykazywał rekordowo niski odsetek 26 proc. badanych, wciąż jest to jedna z najniższych wartości od 1992 roku" – zaznaczono.

Według CBOS im wyższe wykształcenie badanych, tym wyższe w poszczególnych grupach odsetki osób, które określono jako demokratów, a tym niższe demokratów obojętnych i niedemokratów. Udział demokratów jest największy wśród mieszkańców dużych miast, najmniejszy wśród mieszkańców wsi. Ponadto im wyższe dochody per capita, tym większy odsetek demokratów i mniejszy odsetek niedemokratów.

Najbardziej prodemokratycznymi grupami społeczno-zawodowymi są przedstawiciele kadry kierowniczej i specjaliści, pracujący na własny rachunek oraz pracownicy usług. Proporcjonalnie dużo demokratów jest także wśród uczniów i studentów. Z kolei najwięcej postaw niedemokratycznych jest wśród rencistów, gospodyń domowych i innych osób niepracujących zawodowo.

Biorąc pod uwagę poglądy polityczne, najbardziej prodemokratyczne są osoby określające swoje przekonania jako lewicowe, a najwięcej postaw niedemokratycznych obserwujemy wśród badanych, którzy nie mają sprecyzowanych poglądów politycznych. Znajduje to odbicie w preferencjach partyjnych. Najwięcej demokratów jest wśród potencjalnych wyborców Lewicy, najmniej - w elektoracie Prawa i Sprawiedliwości (wraz z koalicjantami) i osób niezdecydowanych, kogo poprzeć w hipotetycznych wyborach parlamentarnych. Najwięcej niedemokratów znajdziemy w grupie zwolenników Konfederacji Wolność i Niepodległość.

Uczestnicy badania musieli odnieść się też do stwierdzenia, że niekiedy rządy niedemokratyczne mogą być bardziej pożądane niż demokratyczne. Zgodziło się z nim 26 proc. badanych. Zakwestionowało je 52 proc. badanych.

"Poparcie dla rządów niedemokratycznych spadło gwałtownie w 2016 roku i od tego czasu utrzymuje się na rekordowo niskim poziomie. W 2020 roku jest ono najniższe w historii badania, czyli od 1992 roku" – wskazał CBOS.

Podał, że twierdzenie, że rządy niedemokratyczne mogą być bardziej pożądane niż demokratyczne, częściej podzielają potencjalni wyborcy Konfederacji, rzadziej elektorat Koalicji Obywatelskiej i Lewicy. Niski poziom sprzeciwu wobec tego twierdzenia można zauważyć również wśród niezamierzających głosować w ewentualnych wyborach parlamentarnych.

Respondenci pytani byli też o ocenę funkcjonowania demokracji w Polsce.

49 proc. respondentów zadowolona jest ze sposobu, w jaki w naszym kraju funkcjonuje demokracja. Przeciwnego zdania jest 44 proc. respondentów. W stosunku do 2019 roku o 2 punkty procentowe wzrósł odsetek zadowolonych.

"Biorąc pod uwagę cały okres od 1993 roku, można zauważyć, że na ogół odsetek osób niezadowolonych z demokracji przeważał nad zadowolonymi. W ostatnim okresie – od 2018 roku – utrzymuje się natomiast niewielka przewaga pozytywnych ocen funkcjonowania demokracji w Polsce" – czytamy w opisie wyników badania.

CBOS podaje, że najmniejszy odsetek zadowolonych z demokracji w Polsce notowany jest wśród najmłodszych grup badanych, a największy wśród najstarszych. Im większe miejsce zamieszkania respondentów, tym mniej pozytywnych, a więcej negatywnych ocen demokracji. Niezadowolenie z funkcjonowania demokracji wzrasta również wraz z wykształceniem. Znacznie więcej niezadowolonych jest wśród osób o najwyższych dochodach per capita niż o najniższych, jednak dochody nie przekładają się w prosty sposób na odsetek zadowolonych – tych najwięcej jest w grupie o średnich dochodach (między 1500 a 1999 zł).

Najbardziej zadowoleni z funkcjonowania demokracji są badani mający przekonania prawicowe, najwięcej niezadowolonych jest wśród osób określających swoje poglądy jako lewicowe. Generalnie im częstszy udział w praktykach religijnych, tym większe zadowolenie z demokracji i mniejsze niezadowolenie.

Najwięcej zadowolonych i najmniej niezadowolonych obserwujemy w potencjalnym elektoracie PiS. Najmniej zadowolonych i najwięcej niezadowolonych znajdziemy zaś wśród deklarujących poparcie Koalicji Obywatelskiej i Lewicy.

Ocena funkcjonowania demokracji ma związek z postawą wobec tej formy sprawowania rządów. Zwolennicy demokracji oceniają ją lepiej niż niedemokraci, choć to wśród obojętnych demokratów znajdziemy najwięcej zadowolonych i najmniej niezadowolonych. Największe niezadowolenie można zaobserwować wśród zaangażowanych demokratów.

"W roku wyborów prezydenckich stosunek do demokracji jest zdecydowanie pozytywny. Większość badanych zgadza się, że demokracja ma przewagę nad innymi formami rządów. Jednocześnie mamy do czynienia z rekordowo niskim wskaźnikiem alienacji politycznej. Liczba osób, które określamy mianem demokratów, utrzymuje się na zbliżonym do rekordowego, wysokim poziomie. Poparcie dla rządów niedemokratycznych jest najniższe w historii badań CBOS. Funkcjonowanie demokracji w Polsce spotyka się z pozytywną oceną niemal połowy i negatywną ponad dwóch piątych badanych, co oznacza nieznaczny wzrost zadowolenia w porównaniu z ubiegłym rokiem" – czytamy w podsumowaniu wyników.

Badanie przeprowadzono od 30 czerwca do 9 lipca 2020 r. w ramach procedury mixed-mode na reprezentatywnej imiennej próbie 1339 pełnoletnich mieszkańców Polski, wylosowanej z rejestru PESEL. Każdy respondent wybierał samodzielnie jedną z metod badania: 66,1 proc. wybrało wywiad bezpośredni z udziałem ankietera (metoda CAPI), 19,6 proc. – wywiad telefoniczny po skontaktowaniu się z ankieterem CBOS (CATI), 14,3 proc. – samodzielne wypełnienie ankiety internetowej (CAWI). We wszystkich trzech przypadkach ankieta miała taki sam zestaw pytań i taką samą strukturę

.