Przedsiębiorca nie zawsze wystawi fakturę

 Faktura pełni bardzo istotną funkcję na gruncie rozliczeń VAT-u. Jest to jeden z podstawowych dokumentów, który jest niezbędny do realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego. Kwotę podatku naliczonego, o jaki można zmniejszyć zobowiązanie wobec fiskusa z tytułu VAT-u stanowi bowiem m. in. suma kwot podatku naliczonego określonych w fakturach otrzymanych przez przedsiębiorcę z tytułu nabycia towarów i usług.

Faktura obowiązkowa tylko w obrocie B2B
Zasadą jest, że przedsiębiorca rozliczający VAT wystawia fakturę, dokumentując w ten sposób wykonane czynności podlegające opodatkowaniu VAT-em. Faktura stwierdza w szczególności dokonanie sprzedaży i jej datę, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy. Fakturę wystawiają jednak tylko przedsiębiorcy zarejestrowani jako podatnik VAT czynny.

Dla konsumenta tylko na żądanie
W sytuacji gdy nabywcą towarów lub usług jest ostateczny konsument (osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej) wtedy fakturę należy wystawić tylko i wyłącznie na żądanie takich osób. W innym przypadku wystarczającą formą dokumentacji jest paragon (jeżeli przedsiębiorca jest zobowiązany do stosowania kasy fiskalnej) lub rachunek (gdy nabywca zażąda jego wystawienia). 

Sprzedajesz prywatnie faktury nie wystawiasz
Również przedsiębiorcy, którzy w ramach konkretnej czynności nie występują jako podatnik VAT nie wystawiają faktury. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji związanych np. ze sprzedażą majątku prywatnego. Przedsiębiorca, który sprzedaje np. swój prywatny (nie firmowy) samochód albo grunt nie występuje w tym przypadku jako podatnik VAT i czynność taka nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Oznacza to, że w tym przypadku nie jest wystawiana faktura ani rozliczany podatek.

Nie wystawienie faktury może stanowić przestępstwo skarbowe
Jednak gdy pomimo obowiązku przedsiębiorca nie wystawi faktury musi się liczyć z odpowiedzialnością karną skarbową. Niewystawienie faktury stanowi bowiem przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Wszystko zależy od   wagi czynu. W przypadku przestępstwa wysokość stawki jest ustalana przez sąd. Najniższa to 50 zł, a najwyższa to 20 000 zł. Minimalna kara grzywny za przestępstwo wynosi 500 zł. Warto przy tym pamiętać, że ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Jednak tak surowej odpowiedzialności można się spodziewać tylko w wyjątkowych sytuacjach, na przykład, gdy przedsiębiorca nie wystawił faktury dokumentującej transakcję o znacznej wartości. W przypadkach pojedynczej sprzedaży o niższej wartości należy uznać, iż taki czyn mieści się w wypadku mniejszej wagi, który stanowi wykroczenie skarbowe.

Kara grzywny za wykrocznie skarbowe wynosi  od 150 zł do 30 000 zł. Często takie sprawy kończą się wystawieniem mandatu.

Wypadek mniejszej wagi jest to czyn zabroniony jako wykroczenie skarbowe, które w konkretnej sprawie, ze względu na jej szczególne okoliczności – zarówno przedmiotowe (czyli dotyczące czynu), jak i podmiotowe (czyli dotyczące osoby, która go popełnia) – zawiera niski stopień społecznej szkodliwości czynu, w szczególności gdy uszczuplony lub narażony na uszczuplenie podatek nie przekracza kwoty 7 500 zł. Istotny jest tu też zarówno sposób, jak i okoliczności popełnienia czynu zabronionego. Nie mogą one wskazywać na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach.

Katarzyna Rola-Stężycka, kierownik Zespołu Analiz Podatkowych Tax Care
Adam Bujalski, księgowy Tax Care