Działalność UOKiK w 2009 roku

W 2009 roku Prezes UOKiK prowadził 492 postępowania wyjaśniające oraz 176 postępowań antymonopolowych – 139 dotyczyło nadużywania przez przedsiębiorców pozycji rynkowej, kolejne 37 – niedozwolonych porozumień.

Prezes Urzędu wydał w ub. roku 65 decyzji stwierdzających stosowanie przez przedsiębiorców praktyk ograniczających konkurencję. Wśród nich znalazła się m.in. decyzja dotycząca zawarcia niedozwolonego porozumienia pomiędzy największymi producentami cementu szarego: Lafarge Cement, Górażdże Cement, Grupą Ożarów, Cemex Polska, Dyckerhoff Polska oraz Cementowniami Warta i Odra. W toku postępowania ustalono, że co najmniej od 1998 roku przedsiębiorcy ci dzielili rynek, ustalając dopuszczalne udziały poszczególnych graczy oraz ceny minimalne cementu, wysokość podwyżek, terminy i kolejność ich wprowadzania. Prezes UOKiK odstąpił od ukarania spółki Lafarge Cement oraz obniżył znacznie karę pieniężną wobec Górażdże Cement – na spółkę nałożono sankcję w wysokości 5 proc. przychodu. Obaj przedsiębiorcy współpracowali z UOKiK w ramach programu łagodzenia kar – leniency. Na pozostałych pięciu uczestników kartelu nałożono maksymalny wymiar kary – 10 proc. przychodu każdego z nich. W sumie na sześciu uczestników porozumienia Urząd nałożył sankcje finansowe w łącznej wysokości ponad 411 mln zł.

Prezesowi UOKiK przysługuje również prawo kontroli koncentracji w celu niedopuszczenia do sytuacji, w której w wyniku transakcji powstanie podmiot dominujący na rynku. Urząd prowadził w ubiegłym roku 144 sprawy dotyczące łączeń i przejęć przedsiębiorców. Wśród 123 wydanych decyzji znalazły się trzy zakazujące koncentracji oraz jedna warunkowo dopuszczająca przejęcie. W dwóch przypadkach przedsiębiorcy zostali ukarani finansowo za niezgłoszenie zamiaru koncentracji. Najwięcej zgłoszeń dotyczyło handlu oraz przemysłu spożywczego.

Z ochroną konkurencji ściśle związane jest monitorowanie pomocy publicznej. Prezes UOKiK m.in. opiniuje projekty pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom w ramach programów pomocowych oraz decyzji indywidualnych przed ich wysłaniem do Komisji Europejskiej, która podejmuje decyzje w sprawach zgodności wsparcia z przepisami unijnymi. W 2009 roku Prezes Urzędu wydał 59 opinii, z których 44 dotyczyło programów pomocowych, 15 zaś – przypadków pomocy indywidualnej. UOKiK notyfikował również 16 projektów pomocy indywidualnej oraz 9 dotyczących programów pomocowych.

Do kompetencji Prezesa Urzędu należy również ochrona słabszych uczestników rynku. UOKiK prowadził w ubiegłym roku 309 postępowań, które zakończyły się wydaniem 153 decyzji stwierdzających naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.

Do najważniejszych należały postępowania Urzędu odnoszące się do działań spółek PTC, operatora sieci Era. Prezes UOKiK sprawdzał, czy treść haseł reklamowych: „Najszybszy Internet w komórce. Bez limitu. Za 5 zł” nie wprowadzała konsumentów w błąd. Sugerując się takim przekazem, słabsi uczestnicy rynku mogli nabrać przekonania, że będą mogli korzystać z Internetu w sposób nielimitowany po bardzo niskiej cenie. W trakcie postępowania ustalono jednak, że regulamin usługi przewidywał miesięczny limit transmisji danych, a promocyjny abonament obowiązywał tylko przez trzy pierwsze cykle rozliczeniowe. Prezes Urzędu uznał, że operator wprowadzał konsumentów w błąd reklamą swoich usług i nałożył na PTC karę w wysokości ponad 8,7 mln zł.

W przypadku wielu rodzajów usług konsument nie ma możliwości negocjowania treści umowy – jego rola sprowadza się do jej zaakceptowania bądź odrzucenia. Stąd też bierze się niebezpieczeństwo narzucenia mu postanowień, które nie zawsze są korzystne. Dlatego w 2009 roku Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów kontynuował kontrole wzorców umownych stosowanych przez przedsiębiorców m.in. firmy kurierskie. Efektem wszystkich kontroli były 243 wezwania do zmiany niedozwolonych klauzul. Do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów skierowano 25 pozwów, a do rejestru niedozwolonych postanowień umownych wpisano 272 klauzule. Należy podkreślić, że w 178 przypadkach przedsiębiorcy dobrowolnie zmienili zakwestionowane wzorce.

Ochronie konsumentów służą także postępowania w sprawach ogólnego bezpieczeństwa produktów. W ich wyniku Prezes UOKiK może nakazać np. wycofanie z rynku wyrobu stwarzającego zagrożenie, jak również nałożyć karę finansową – do 100 tys. zł. W ubiegłym roku Urząd prowadził 284 sprawy związane z ogólnym bezpieczeństwem produktów. W 121 przypadkach, po przeprowadzeniu postępowania, Prezes Urzędu wydał decyzje, w wyniku których przedsiębiorcy m.in. zostali zobowiązani do wyeliminowania zagrożeń, ostrzeżenia konsumentów, a także zakazano im wprowadzenia produktu na rynek lub zobowiązano do wycofania go z rynku. Na przedsiębiorców nałożono 25 kar finansowych. Urząd otrzymał poza tym 110 dobrowolnych powiadomień od przedsiębiorców, że wprowadzone przez nich do obrotu produkty nie spełniają wymogów bezpieczeństwa. Najwięcej z nich – 65 – pochodziło z branży motoryzacyjnej, pozostałe dotyczyły m.in. sprzętu sportowego, komunikacyjnego (przenośnych komputerów, telefonów komórkowych) oraz zabawek.

Od 2009 roku, w związku z przejęciem zadań Głównego Inspektoratu Inspekcji Handlowej, Prezes Urzędu prowadzi postępowania z zakresu systemu oceny zgodności. W ich wyniku może nakazać np. wycofanie z rynku wyrobu stwarzającego zagrożenie. W ub. roku UOKiK prowadził 464 tego typu sprawy. W 340 wydane zostały decyzje, w tym 25 nakazujących wycofanie wyrobów z obrotu oraz 218 umarzających postępowanie przede wszystkim z powodu podjęcia przez przedsiębiorców działań eliminujących stwierdzone nieprawidłowości.

Przejęcie kompetencji GIIH postawiło przed Urzędem także inne zadania. Znalazły się wśród nich planowanie, koordynowanie, monitorowanie oraz analiza wyników kontroli prowadzonych przez wojewódzkie inspektoraty Inspekcji Handlowej dotyczących artykułów żywnościowych, nieżywnościowych oraz usług. Zajmuje się tym nowoutworzony Departament Inspekcji Handlowej UOKiK. W 2009 roku, na zlecenie Urzędu, IH przeprowadziła m.in. kontrole jakości podstawowych artykułów spożywczych: mleka, mięsa, ryb i ich przetworów oraz miodu. W celu podsumowania tych działań przygotowany został raport, w którym – poza szczegółowymi wynikami badań laboratoryjnych – zawarto istotne dla konsumentów wskazówki, na co należy zwrócić uwagę, kupując artykuły żywnościowe.

UOKiK jest odpowiedzialny również za zarządzanie systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw. Obowiązujące przepisy pozwalają na prowadzenie działań sprawdzających na każdym etapie dystrybucji – od wytwórcy poprzez magazyny, hurtownie, transport aż po stacje paliwowe i dotyczą wszystkich dostępnych na polskim rynku gatunków paliw. Jak pokazały kontrole polepszyła się jakość benzyny i oleju napędowego – 3,08 proc. przebadanych próbek nie spełniało norm (rok wcześniej było to 4,2 proc.). W przypadku gazu LPG nieprawidłowości wykryto w przypadku 0,78 proc. sprawdzonych stacji – rok wcześniej było to 5,81 proc.

Ważnym elementem działań UOKiK w 2009 roku były także prace legislacyjne. Urząd przygotował projekt m.in. założeń do projektu ustawy o kredycie konsumenckim, rozporządzenia w sprawie programu łagodzenia kar dla uczestników niedozwolonych porozumień (leniency), a także nowelizacji ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Ponadto wydał opinie na temat ponad 2,3 tys. kolejnych - informuje Małgorzata Cieloch, rzecznik prasowy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.